start page    szczęscie - główna strona / happiness - main page    zycie - główna strona / life - main page

(HUMAN-BEING - sounds proudly)

(CZŁOWIEK - TO BRZMI DUMNIE)



Chromy Bronisław - Rzeźba w Parku Decjusza Kraków


Contents - Zawartość :

Wspomnienia jednego z pierwszych więźniów (nr 121)- Józefa Paczynskiego - fryzjera Hössa.htm
Auschwitz-death camp
Kim byli oprawcy
Oświęcim jako "fabryka przetwórcza" (Medaliony 1946 r.) - Zofia Nałkowska
z Wystąpienia na uroczystości 60. rocznicy wyzwolenia KL Auschwitz-Birkenau - Władysław Bartoszewski
"Przejście przez Morze Czerwone" - Zofia Romanowiczowa
Salvatore Quasimodo - wiersz n/t Oświęcimia
Tadeusz Borowski- Pożegnanie z Marią, Do narzeczonej
Czesław Miłosz- Dziecię Europy

BARBARZYŃCY XX wieku



Auschwitz - GERMAN NAZI death camp

("Arbeit macht frei")

"Arbeit Macht Frei" (Work Brings Freedom) was the sign over the gates of Auschwitz.
It was placed there by Major Rudolf Hoss, commandant of the camp.

Links to the museum sites:
Auschwitz museum site
Auschwitz Album in Yadvashem site

All over the world, Auschwitz has become a symbol of terror, genocide, and the Holocaust. It was established by the Nazis in 1940, in the suburbs of the city of Oswiecim which, like other parts of Poland, was occupied by the Germans during the Second World War. The name of the city of Oswiecim was changed to Auschwitz, which became the name of the camp as well. Over the following years, the camp was expanded and consisted of three main parts: Auschwitz I, Auschwitz II-Birkenau, and Auschwitz III-Monowitz. It also had over 40 sub-camps. At first, Poles were imprisoned and died in the camp. Afterwards, Soviet prisoners of war, Gypsies, and prisoners of other nationalities were also incarcerated there. Beginning in 1942, the camp became the site of the greatest mass murder in the history of humanity, which was committed against the European Jews as part of Hitler's plan for the complete destruction of that people. The majority of the Jewish men, women and children deported to Auschwitz were sent to their deaths in the Birkenau gas chambers.

From among all [1,1-1,5 ml] the people deported to Auschwitz, approximately 400,000 people were registered and placed in the camp and its sub-camps (200,000 Jews, more than 140,000 Poles, approximately 20,000 Gypsies from various countries, more than 10,000 Soviet prisoners of war, and more than 10,000 prisoners of other nationalities). Over 50% of the registered prisoners died as a result of starvation, labor that exceeded their physical capacity, the terror that raged in the camp, executions, the inhuman living conditions, disease and epidemics, punishment, torture, and criminal medical experiments.

Auschwitz is the name used for a group of concentration camps, derived from the Germanized form of the nearby Polish town of Oświęcim, situated about 60 km southwest of Krakow. Beginning in 1940, Nazi Germany built several concentration camps and an extermination camp in the area, which at the time had been annexed by Germany. The camps were a major constituent of the Holocaust. There were three main camps, and thirty-nine subcamps.

The three main camps were:

  • Auschwitz I, the original concentration camp which served as the administrative centre for the whole complex, and was the site of the deaths of roughly 70,000 Polish intellectuals and Soviet Prisoners of War
  • Auschwitz II (Birkenau), an extermination camp and the site of the deaths of roughly 1 million Jews and some 19,000 Roma
  • Auschwitz III (Monowitz), which served as a labor camp for the IG Farben company
The total number of casualties is still under debate, but most modern estimates are around 1-1.5 million.

Like all Nazi concentration camps, the Auschwitz camps were operated by Heinrich Himmler's SS. The commandants of the camp were the SS-Obersturmbannführers Rudolf Höß (sometimes transliterated in English as "Hoess") until Summer 1943, and later Artur Leibehenschel and Richard Baer. Höß provided a detailed description of the camp's workings during his interrogations after the war and also in his autobiography. He was hanged in 1947 in front of the entrance to the crematorium of Auschwitz I.

About 700 prisoners attempted to escape from the Auschwitz camps during the years of their operation, with about 300 attempts successful. A common punishment for escape attempts was death by starvation; the families of successful escapees were sometimes arrested and interned in Auschwitz and prominently displayed to deter others.


ARRIVING TO THE CAMP

The freight train rumbled to an agonizing stop on the rails inside of the Auschwitz compound. The human cargo that was packed tightly into its bevy of cattle cars continued to groan and clamor, suffering as they were from a four-day journey without food, water, bathroom facilities, or even fresh air. The Jewish prisoners were the latest victims of the Nazi campaign to liquidate the Jewish population of Hungary, the last Jewish community to remain intact during the war. Their final destination was the violent, Dantesque nightmare of Auschwitz, the premier Nazi death factory in southwestern Poland, the most efficient cog in the wheel of the Nazi's Endlosung, Final Solution, to the so-called Jewish question.


The doors of each cattle car were violently thrown open by Nazi SS soldiers carrying machine guns. "Raus, raus!" ("Out, out!") they screamed at the frightened and bewildered Jews, who hurried out the doors under a rain of cudgel blows and past the snapping, barking jaws of the camp's German Shepherds. The air was thick with the deafening and confusing sound of orders being screamed, dogs barking, and the stench of burning flesh and hair that spewed from the smokestacks of the camp's 5 crematoria 24 hours a day. Families were separated immediately, with the males forming one line and the females forming another. Most victims were unaware that this was the last time that they would see their loved ones alive, unaware of their lost opportunity to say last good-byes.
The SS troops marched the doomed prisoners to the head of the ramp onto which they had exited. They were led before an SS officer Dr. Mengele who, in the midst of all the madness, agony and death, seemed very out of place. His handsome face was set with a kind smile, his uniform impeccably tailored, cleaned and pressed. He was cheerfully whistling an opera tune, one of his favorites by Wagner. His eyes betrayed nothing but a cursory interest in the drama that was unfolding before him, the drama of which he alone was the chief architect. He carried a riding crop, but rather than using it to strike the prisoners as they passed before him, he merely used it to indicate which direction he selected them to go in, links oder rechts, left or right. Unbeknownst to the prisoners, this charming and handsome officer with the innocuous demeanor was engaging in his favorite activity at Auschwitz, selecting which new arrivals were fit to work and which ones should be sent immediately to the gas chambers and crematorium. Those sent to the left, roughly 10 to 30 percent of all new arrivals, had their lives spared, at least for the moment. Those sent to the right, usually 70 to 90 percent of all new arrivals, had been condemned to die without even a passing glance from their judge and jury at Auschwitz.
(from: http://www.trutv.com/library/crime/serial_killers/history/mengele/index_1.html )



Text below was extracted from "the Autobiography" by Rudolf Hoess - first commandant of KL (Konzentration Lager) Auschwitz. -text translated into English by Constantine Fritz Gibbon and Krystyna Michalik. Publisher: Auschwitz Museum - Second Edition 1978

Hoess was arrested on February 11,1946 in British occupational zone of Germany. This document was written in Polish prison, where Hoess stayed from May 25,1946 till April 16,1947, the day when he was executed by hanging. He was extradicted to Poland from Nuremberg and sentenced to death on April 2,1947 by the Polish Supreme National Tribunal.



"THE EXTERMINATION PROCESS IN AUSCHWITZ TOOK PLACE AS FOLLOWS:

Jews selected for gassing were taken as quiectly as possible to the crematoria, the men being separated from women. In the undressing room prisoners of the special detachment, detailed for this purpose, would tell them in their own language that they were going to be bathed and deloused, that they must leave their clothes neatly together and above all remember where they had put them, so that they would be able to find again quickly after delousing.(...) After undressing, the Jerws went into the gas chambers, which were furnished with showers and water pipes and gave a realistic impression of a bath house.

The women went in first with their children, followed by the men who were always fewer in number. This part of the operation nearly always went smoothly, for the prisoners of the special detachment would calm those tho betrayed any anxiety or who perhaps had some inkling of their fate. As an additional precaution these presoners of the special detachment and an SS man always remained in the chamber until the last moment.

The door would now be quickly screwed up and the gas immediately discharged by the waiting disinfectors through vents in the ceilings if the gas-chambers, down a shaft that led to the floor. This ensured the rapid distribution of the gas. It could be observed thorogh the peephole in the door that those who were standing nearest to the induction vents were killed at once. It can be said that about one-third died straight away. The remainder staggered about and began to scream and struggle for air. The screaming, however, soon changed to the death rattle and in a few minutes all lay still. After twenty minutes at the latest no movements could be discerned.(...)

The door was opened half an hour after the induction of the gas, and the ventilation switched on. Work was immediately begun (...)

The special detachment now set about removing the gold teeth and cutting the har from the women. After this, the bodies were taken up by lift and laid in front of the ovens, which had meanwhile been stoked up. Depending on the size of the bodies, up to three corpses could be put into one oven retort at the same time. The time required for cremation also dependend on this, but on an average it took twenty minutes."


70. rocznica wyzwolenia obozu Auschwitz-Birkenau

Powitanie

"Przybyliście tutaj nie do sanatorium, tylko do niemieckiego obozu koncentracyjnego, z którego nie ma innego wyjścia jak przez komin. Jeśli się to komuś nie podoba, to może iść zaraz na druty. Jeśli są w transporcie Żydzi, to mają prawo żyć nie dłużej niż dwa tygodnie, księża miesiąc, reszta trzy miesiące " - przywitał więźniów Karl Fritzsch, kierownik obozu i zastępca komendanta Rudolfa Hössa.
(Gazeta Wyborcza [http://m.krakow.gazeta.pl/krakow/] 23 styczeń 2015)

60. rocznica wyzwolenia obozu Auschwitz-Birkenau

Piekło XX wieku

Hitlerowcy więzili w Auschwitz co najmniej 1,1 mln Żydów, 150 tys. Polaków, 23 tys. Romów, kilkanaście tys. jeńców rosyjskich i 25 tys. osób z innych krajów. Wymordowali tutaj ponad milion europejskich Żydów, jedną piątą wszystkich ofiar Holocaustu. Zgładzili ponad połowę więzionych Polaków, 90 procent Romów, prawie wszystkich jeńców rosyjskich.
Heinrich Himmler wydał rozkaz utworzenia obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu w kwietniu 1940 roku. Zadanie zorganizowania i kierowania obozem otrzymał Rudolf Hess. Kolejnymi komendantami byli Arthur Liebehenschel (listopad 1943 - maj 1944) oraz Richard Baer (czerwiec 1944 - styczeń 1945).
Miejsce, Oświęcim-Zasole, wybrano z uwagi na położenie: miasto, przyłączone administracyjnie do III Rzeszy, było ważnym węzłem komunikacyjnym z dobrymi połączeniami kolejowymi, blisko Generalnego Gubernatorstwa. Jednocześnie bagnisty teren w rozwidleniu Wisły i Soły był trudny do zdobycia.
Początkowo obóz przeznaczony był dla Polaków. 14 czerwca 1940 roku hitlerowcy przywieźli tutaj z Tarnowa pierwszy transport - 728 więźniów politycznych.
Pod ścianą straceń między blokami 10 a 11 naziści rozstrzelali 20 tys. więźniów. Już w 1940 roku uruchomili też w Auschwitz I krematorium. Początkowo zainstalowali w nim dwa piece, potem jeszcze jeden. Palili 350 zwłok dziennie. Zagazowali tutaj 70 tys. osób. Wymordowali ponad połowę z co najmniej 150 tys. więzionych Polaków (największa po ludności żydowskiej liczba ofiar obozu).
W lipcu 1941 roku w oddalonej o trzy kilometry Brzezince hitlerowcy rozpoczęli budowę obozu "międzynarodowego", który stał się wkrótce największym miejscem zagłady europejskich Żydów. Pierwszym etapem budowy Birkenau było wysiedlenie mieszkańców okolicznych wsi: Babic, Broszkowic, Brzezinki, Rajska, Pław, Harmęż i Brzeszcz-Bud - i zrównanie z ziemią ich gospodarstw. Z rozbiórkowego materiału powstały pierwsze baraki. Początkowo przewidywano umieszczenie w Birkenau około 200 tys. Rosjan. Po załamaniu ofensywy niemieckiej na wschodzie zwieziono tutaj ostatecznie kilkanaście tysięcy rosyjskich jeńców. Przeżyło 174...
3 września 1941 roku obóz odwiedził Adolf Eichmann. Najprawdopodobniej wtedy właśnie ustalono, że w Birkenau rozpocznie się wielka akcja eksterminacji Żydów za pomocą trującego gazu. Od marca 1942 roku na rampę w Birkenau z całej Europy zaczęły regularnie przyjeżdżać pociągi towarowe wypełnione Żydami.

(Dziennik Polski 27.01.2005)

Kim byli oprawcy w Auschwitz

"Było ich ok. 7 tysięcy. W cywilu między innymi doktor filozofii i medycyny, doktor praw, docent uniwersytetu, pomocnik piekarza, laborant, hutnik, specytor, woźnica, robotnik rolny, zegarmistrz, kelnerka... Skuteczni, zdyscyplinowani, czasem pedantyczni. Jedni pełnili w obozie służbę przez kilka lat, inni przez kilka miesięcy.

Efekty ich pracy:   grubo ponad milion ofiar. Zagazowanych, zabitych zastrzykami fenolu, rozstrzelanych, powieszonych, zakatowanych, zagłodzonych.

Efekty międzynarodowego wymiaru sprawiedliwości:  przed różnymi sądami stanęło zaledwie 788 osób, a więc ośmiu na dziewięciu wróciło do normalnego życia nie niepokojonych przez organa ścigania. Wśród nich byli tacy zbrodniarze jak żyjący do dziś Johannes Thummler przewodniczący sądu doraźnego w KL Auschwitz, który nakazał zgładzić przynajmniej 2 tysiące ludzi, przy czym potrzebował najwyżej dwóch minut by skazać kogoś na śmierć."
(na podstawie publikacji w Dzienniku Polskim "Szubienice i zaszczyty" z 04.02.2005)

Aktualne informacje n/t wymiaru sprawiedliwości: spośród załogi obozu skazano do tej pory zaledwie 49 osób

Obóz smierci Treblinka - wspomnienia więźnia Mosze Klajmana

„W wagonie, w którym my byliśmy, niektórzy podcinali sobie gardła nożem. Dwóch mężczyzn powiesiło się na paskach, które wzięli ze sobą. Tak straszne sceny rozgrywały się, zanim dotarliśmy na miejsce. (…) Ciągnęła się długa droga z pociągu do baraku. (…) – Szybko, zdejmować wszystko, do naga! (…) Szedłem tak wolno, aby przed śmiercią spotkać się jeszcze z moimi bliskimi. Dostrzegłem moją mamę i siostrę, i brata, taty nie mogłem zobaczyć, gdyż wszyscy na raz zaczęliśmy spazmatycznie płakać. Nikogo już nie widziałem przed oczami, bo łzy lały się z oczu, to już nasze ostatnie minuty, jeszcze pocałunki – mój najdroższy synu, mój kochany. (…) Gdy tak biegnę, wpada na mnie ukochana. Gdzie jesteś, mój najdroższy? To już nasze ostatnie minuty przed śmiercią. Osiem lat kochałam się w tobie, mój najdroższy! Nie opuszczę cię! Musimy zginąć razem, tylko śmierć może nas rozłączyć, żadna pałka nie oddzieli mnie od ciebie. Trzymamy się mocno, idziemy razem, ale dostaję pistoletem przez głowę, upadam na ziemię, nie widziałem już, jak moja ukochana odchodziła. (…)

Ludzie szli spokojnie, odłamane kawałki mego serca także między nimi. Słychać było nieludzkie krzyki, wielu śmiało się histerycznie, dziko, jak szaleni. Część śpiewała Hatikvę, część śpiewała Szema Israel, część płakała. Ludzie starsi, (…) matki, które niosły swoje nagie dzieci, tuląc je do serca. (…)

Wszystko sprzątnięte, jakby nic się nie stało, wtedy wracamy do naszej pracy, do sortowania szmat. Nie trwało to długo, wszystko wyciągnęliśmy. Rozpoznałem sukienkę mojej siostry (…). Wszystko wypadało mi z rąk, a z serca wydarł się płacz, ale szybko wytarłem łzy, wiedząc, że wachman nie może widzieć mnie płaczącego, i pobiegłem dalej z powrotem. Mój kapo krzyczał – z powrotem do pracy! Staję z powrotem w tym samym miejscu przy sortowaniu, rozglądam się dalej, ale nie widać już żadnych nagich ludzi. Nie słychać już żadnych krzyków, wszystko ucichło. Nie ma śladu. Ciemne kabiny zamknęły już swe paszcze, wszystko wybrzmiało. Pytam się mojego przyjaciela, gdzie są ci wszyscy nadzy ludzie, a on odpowiada mi – tuż przy nas. Po drugiej stronie kabin widzisz gęsty, czarny dym. To są wszyscy ci nadzy”
(na podstawie publikacji B.Engelking "O milczeniu w Treblince" w Gazeta Wyborcza z 09.08.2013)

Bronisław Chromy - Cykl Oświęcimski: Ściana Smierci

Dorośli i dzieci w Oświęcimiu (Medaliony 1946 r.) - Zofia Nałkowska
"Żydom aresztowanym we Włoszech, w Holandii, w Norwegii i w Czechosłowacji Niemcy obiecywali doskonałe warunki pracy w obozach [na terenie okupowanej Polski], uczonym zapewniano pracę w instytutach badań naukowych. Pewnej grupie Żydów darowano na własność bogate polskie miasto przemysłowe Łódź. Przy tym zalecano im, by zabierali ze sobą tylko rzeczy najcenniejsze.

Gdy transport więźniów przybywał na miejsce przeznaczenia, ludzie wysiadali z wagonów na jedną stronę toru, walizki zaś zrzucano w wielkie stosy po stronie przeciwnej.

Ponadto w blokach mieszkalnych kazano im się wszystkim rozbierać przed wejściem do łazienki i ubrania starannie złozyć. Gdy stamtąd wyszli, nikt z nich ubrania swego nie odnalazł. Jednych wpedzano prawie nagich do komory gazowej lub do hermetycznych samochodów, w których podczas jazdy do krematorium dusili się gazem spalinowym. Inni otrzymywali wzamian łachmany, w których prowadzeni byli do pracy.

Jak w innych obozach, i w Oświęcimiu gromadziły się całe składy ubran wełnianych, obuwia, kosztowności, przedmiotów codziennego użytku. Naładowane towarem pociągi odchodziły do Rzeszy. Brylanty zdemontowanych pierścieni wywożono w zakorkowanych butelkach. Wagonami szły całe skrzynie okularow, zegarki, puderniczki, szczoteczki do zębów - wszystko miało swoją wartość.

Utylizowanie spalonych kości na nawóz, tłuszczu na mydło, skóry na wyroby skórzane, włosów na materace - to był już tylko produkt uboczny tego olbrzymiego przedsiębiorstwa państwowego, przynoszącego w ciągu lat nieobliczone dochody.

Ta stała dywidenda płynęła z ludzkiej męczarni i ludzkiego przerażenia,a także z ludzkiego upodlenia i zbrodni, i stanowiła istotną ekonomiczną rację całej imprezy obozów. Ideologiczny postulat wytracenia ras i narodów służył temu celowi, stanowił jego usprawiedliwienie."




"Przejście przez Morze Czerwone" - Zofia Romanowiczowa
"Przed nami leżał obóz, droga lagrowa wysypana czarnym żużlem, baraki ustawione symetrycznie po obu jej stronach, a dalej mur z przewodami wysokiego napięcia, wieże strażnicze z wlepionymi w nas ślepiami reflektorów, które mimo białego dnia jeszcze nie gasły, a wyżej niebo nic z tym nie majace wspólnego,zajęte przez szybko pędzące obłoki, którym wiatr nadawał coraz to inne postaci. Strażnicy uwijali się koło nas, przeliczali, ustawiali, psy rwały im się na smyczach do nas z chciwością w pyskach, z gorliwością w ślepiach, wreszcie wrzask od czoła kolumny, lekkie jej kołysanie dało nam znać, ze zaczęło się, że ruszamy.

Przyszła na nas wreszcie kolej i weszłyśmy do baraku, gdzie nas rejestrowano. Trzeba było tam, wciąż w atmosferze pośpiechu, ich i nas wzajemnego terroru, podać nazwisko, wzamian otrzymać numer, a potem przejść do sali, która jak się okazało była przedsionkiem łaźni i tam rozebrać się, odrzucić swoje rzeczy na stertę szmat, która piętrzyła się pod ścianą. Wielkie drzwi w głebi kolebały sie dwiema swymi połowami, a z czarnej szpary pomiędzy nimi buchałą para, szum wody i krzyk.

Ileż razy było z nami tak, że puściwszy dobrowolnie palce, odmówiwszy walki, pewne, że to koniec, pragnęłysmy żeby był to koniec nareszcie i niecierpliwiłyśmy się tym, co w nas pomimo nas upierało przy życiu, jak prymitywne i na wszystko głuche wenętrzne zwierze. Ale zawsze los, jakby podrażniony, jakby sprowokowany, przeciągał grę, dorzucał kartę, coś poprawiało się, coś odmieniało, nie iwle, ale to wystarczało, bysmy znowu chciały chcieć, byśmy zaciskały palce, czepiały się krawędzi, aby nam znowu opłacało się przeżyć.

Snuły się po obozie postaci, które najwyraźniej przystały na każdą cenę, abdykowały, zaprzątnięte głodem do nieprzytomności, oddane mu otwarcie jak rozpuście, ssąc obierzyny, odpadki, kamienie, tworząc przy wywróconych kotłach walczące i warczące zgraje.

Przeprowadzki [z baraku do baraku], albo raczej wędrówki narodów, odbywały się zwykle pod wieczór, po pracy, po apelu, bez żadnego uprzedzenia i nigdy nie było wiadomo kiedy z woreczkiem naszym, z łyzkami, szczoteczką i kocem staniemy się znowu bezdomne. Cienie robiły się długie i chude na piachu, którego poszczególne ziarenka kłuły bose nogi igłami z lodu, zwłaszcza gdy był to wieczór kwietniowy, gdy przebierano nas w letni uniform, odbierano drewniaki, ale gdy nocą wracała długo jeszcze zima. Noc zapadała więc powoli, a z nią i zima, nam kazano czekać i stać i tylko bose nasze nogi, łamiąc nakaz bezruchu, chrzęściły na piachu owadzim jakims chrobotem, jaki wydają chrabaszcze zamknięte w blaszance. Czas mijał, stygła w kotłach nierozdzielona zupa, a myśmy stały, drepcząc i wciąż nie było wiadomo do jakiego baraku nas przydzielą, do którego bloku, do gorszego czy do lepszego i czy razem, razem?"


AUSCHWITZ - OŚWIĘCIM

(Salvatore Quasimodo)
Laureat Nagrody Nobla - 1959r)
Tam, w Oświęcimiu, daleko od Wisły,
kochanie, pośrodku równiny północy
w obozie smierci: zimny, żałobny
deszcz na rdzy słupów
i na kolczastych drutach
i ani drzewa, ani ptakow w powietrzu szarym
albo w górze nad myślami, bezwład tylko
i pamięć, co bólem się staje,
w milczeniu bez drwiny i swady.
(...)
W płaskim polu, gdzie miłośc i płacz
butwieją i rozpacz, na deszczu,
tam, pulsowało w naszych wnętrznościach
NIE powtarzanym śmierci uśmierconej w Auschwitz,
aby nie powróciła, z tego dołu
popiołów, śmierć.


Tadeusz Borowski (1922-1951) prozaik, poeta
W 1943 r. został aresztowany z narzeczoną, Marią Rundo, i oboje znaleźli się w Oświęcimiu (On z numerem 119198). W obozie korespondował z Marią i opiekował się nią, a nawet zrezygnował z lżejszej pracy w szpitalu (gdzie zatrzymano go po przebytej chorobie) i przeszedł do komanda dachdeckerów, żeby ją widywać. Później znalazł się w Dachau, gdzie ciężko chorował i gdzie doczekał wyzwolenia. Wrócił do kraju, ożenił się z Marią. Zmarł śmiercią samobójczą.


Tadeusz Borowski - więzień Auschwitz)
Borowski Tadeusz -- Pożegnanie z Marią Borowski Tadeusz -- Do narzeczonej fragmenty)

Jeżeli żyjesz -- to pamiętaj,
że jestem. Ale do mnie nie idź.
W tej nocy czarnej, opuchniętej
śnieg się do szyb płatami klei.

I gwiżdże wiatr. I nagi kontur
drzew bije w okno. I nade mną
jak dym zagasłych miast i frontów
płynie niezmierna, głucha ciemność.

Jak strasznie cicho! Po cóż było
aż dotąd żyć? Już tylko gorycz.
Nie wracaj do mnie. Moja miłość
jest zżarta ogniem krematorium.

Stamtąd cię miałem. Twoje ciało
w świerzbie, w flegmonie tak się pięło
jak obłok wzwyż. Stamtąd cię miałem,
z niebiosów, z ognia. Przeminęło.

Nie wrócisz do mnie. Razem z tobą
nie wróci wiatr, co mgłą się opił.
Nie wstaną ludzie z wspólnych grobów
i nie ożyje kruchy popiół.

Nie chcę, nie wracaj. Wszystko było
grą naszą, złudą, czczym teatrem.
Krąży nade mną twoja miłość
jak dym człowieka ponad wiatrem.






           Borowski-Pożegnanie z Marią

Lecz czymże jest strach człowieka i krwi bojaźliwej nurt,
gdy trzeba patrzeć w noc, jak w łunę ognistą i huczną,
tężeje w żyłach prąd i krwią pulsuje drut,
i palą się ludzkie stosy jak kupy smolnych łuczyw.

Ciągną pochodem ludzie. Wagony, komora i gaz.
Za wodę, za łyk powietrza sprzedają złoto żołnierzom.
Oto dopełnia się w nas legenda, koszmar i baśń,
a pokolenia po nas z pogardy nie będą wierzyć.

Oto jest blok nabity parnym, człowieczym mięsem,
żyjącym popiołem. Wspólna jest prycza i miska,
wspólne są strach i nadzieja, upał i deszcz dla wszystkich
i jednakowo dłonie nad litrem zupy się trzęsą.

I oto chwalca człowieka, leżę na pryczy baraku
i chwytam, jak ptaka lot, w palce legendę i mit,
lecz prózno w oczy człowiecze patrzę szukając znaku.
Już tylko łopata i ziemia, człowiek i zupy litr.

Juz tylko ciało człowieka. Już tylko ludzki popiół,
już tylko nieba ogrom, który się w oczy garnie.
Oto przyszliśmy, obcy, ze wszystkich stron Europy
i jedną droga idziemy - do lasu, do ziemi umarłych.

Już tylko ciało człowieka. Ręce podnoszę do twarzy
i czuje ciało jak obce. Czuję jak cudzy żywioł.
Liryzm kołysze się we mnie, jak ptak zraniony się waży
i nim osłabnie -- woła, i nim upadnie -- przyzywa.

Oto flegmona i tyfus, oto komora i gaz,
oto ogień i popiół -- ciało na wietrze niczyje.
Oto się rodzi epos, woła tragiczny czas.
Podnoszę ręce do twarzy. I milczę. Tak, Mario, żyję.

          Borowski- Do narzeczonej (fragmenty)


DZIECIĘ EUROPY

(CZESŁAW MIŁOSZ)
Laureat Nagrody Nobla - 1980r)

1

My, którym słodycz dnia przenika do płuc
I widzimy gałęzie rozkwitające w maju
Jesteśmy lepsi od tych co zginęli.

My, którzy smakujemy długo żując jadło
I oceniamy w pełni igraszki miłości
Jesteśmy lepsi od nich, pogrzebanych.

Z pieców ognistych, zza drutów w których świszcze wiatr
nieskończonych jesieni,
Z bitw kiedy w spazmie ryczy zranione powietrze
Uratowaliśmy się przebiegłością i wiedzą.

Wysyłając innych na miejsca bardziej zagrożone,
Podniecając ich krzykami do boju,
Wycofując się w przewidywaniu straconej sprawy.

Do wyboru mając śmierć własną i śmierć przyjaciela
Wybieraliśmy jego śmierć, myśląc zimno: byle się spełniło.

Uszczelnialiśmy drzwi gazowych komór, kradliśmy chleb,
Wiedząc że dzień następny cięższy będzie od poprzedniego.

Jak należy się ludziom poznaliśmy dobro i zło.
Nasza złośliwa mądrość nie ma sobie równej na ziemi.

Należy uznać za dowiedzione, że jesteśmy lepsi od tamtych,
Łatwowiernych, zapalnych a słabych, mało sobie ceniących życie.


2

Szanuj nabyte umiejętności, o dziecię Europy.
Dziedzicu gotyckich katedr, barokowych kościołów
I synagog w których rozbrzmiewał płacz krzywdzonego ludu,
Dziedzicu Kartezjusza i Spinozy, spadkobierco słowa "honor"
Pogrobowcze Leonidasów,
Szanuj umiejętności nabyte w godzinie grozy.

Umysł masz wyćwiczony, umiejący rozpoznać natychmiast
Złe i dobre strony każdej rzeczy.
Umysł masz sceptyczny a wytworny, dający uciechy
O jakich nic nie wiedzą prymitywne ludy.

Tym umysłem wiedziony, rozpoznasz natychmiast

Słuszność rad których udzielamy.
Niech dnia słodycz przenika do płuc.
Po to mądre a ścisłe przepisy.


3

Nie może być mowy o triumfie siły
Bowiem jest to epoka gdy zwycięża sprawiedliwość.

Nie wspominaj o sile, by cię nie posądzono
Że w ukryciu wyznajesz doktryny upadłe.

Kto ma władzę, zawdzięcza ją logice dziejów.
Oddaj logice dziejów cześć jej należną.

Niech nie wiedzą usta wypowiadające hipotezę
O rękach które właśnie fałszują eksperyment.

Niech nie wiedzą twoje ręce fałszujące eksperyment
O ustach, które właśnie wypowiadają hipotezę.

Umiej przewidzieć pożar z dokładnością nieomylną.
Po czym podpalisz dom i spełni się co być miało.


4

Z małego nasienia prawdy wyprowadzaj roślinę kłamstwa,
Nie naśladuj tych co kłamią, lekceważąc rzeczywistość.

Niech kłamstwo logiczniejsze będzie od wydarzeń,
Aby znużeni wędrówką znaleźli w nim ukojenie.

Po dniu kłamstwa gromadźmy się w dobranym kole
Bijąc się w uda ze śmiechu, gdy wspomni kto nasze czyny.

Rozdając pochwały pod nazwą bystrości rozumowania
Albo pochwały pod nazwą wielkości talentu.

My ostatni, którzy z cynizmu umiemy czerpać wesele.
Ostatni których przebiegłość niedaleka jest od rozpaczy.

Już rodzi się pokolenie śmiertelnie poważne
Biorące dosłownie co myśmy przyjmowali śmiechem.


5

Niech słowa twoje znaczą nie przez to co znaczą
Ale przez to wbrew komu zostały użyte.

Ze słów dwuznacznych uczyń swoją broń,
Słowa jasne pogrążaj w ciemność encyklopedii.

Żadnych słów nie osądzaj, zanim urzędnicy
Nie sprawdzą w kartotece kto mówi te słowa.

G;os namiętności lepszy jest niż głos rozumu,
Gdyż beznamiętni zmieniać nie potrafią dziejów.


Nie kochaj żadnego kraju: kraje łatwo giną.
Nie kochaj żadnego miasta: łatwo rozpada się w gruz.

Nie przechowuj pamiątek, bo z twojej szuflady
Wzbije się dym trujący dla twego oddechu.

Nie miej czułości dla ludzi: ludzie łatwo giną
Albo są pokrzywdzeni i wzywają twojej pomocy.

Nie patrz w jeziora przeszłości: tafla ich rdzą powleczona
Inną ukaże twarz niż się spodziewałeś.


7

Kto mówi o historii jest zawsze bezpieczny,
Przeciwko niemu świadczyć nie wstaną umarli.

Jakie zapragniesz możesz przypisać im czyny,
Ich odpowiedzią zawsze będzie milczenie.

Z głębi nocy wynurza się ich pusta twarz.
Nadasz jej takie rysy jakich ci potrzeba.

Dumny z władzy nad ludźmi dawno minionymi
Zmieniaj przeszłość na własne, lepsze, podobieństwo.


8

Śmiech powstający z szacunku dla prawdy
Jest śmiechem którym śmieją się wrogowie ludu.

Wiek satyry skończony. Odtąd nie będziemy
Podstępną mową szydzić z nieudolnych monarchów.

Surowi jak przystało budowniczym sprawy
Pozwolimy sobie jedynie na pochlebczą żartobliwość.

Z ustami zaciśniętymi, posłuszni rozumowaniu
Wkraczajmy ostrożnie w erę wyzwolonego ognia.

New York, 1946


An introduction and photos taken from official site:" http://www.auschwitz-muzeum.oswiecim.pl" and
Wikipedia


HITLEROWCY

barbarzyńcy II wojny światowej


Links to the museum sites: Auschwitz museum site
Auschwitz Album in Yadvashem site


Jak Chińska Republika Ludowa w latach 50-tych wprowadzała demokrację w Tybecie


Rosja jako państwo kolonialne ? - pęd do niszczenia sąsiadów

wyciąg z pracy: Stanisław Swianiewicz - "W cieniu Katynia" (1976)


Chromy Bronisław - Rzeźba w Parku Decjusza Kraków




start page    szczęscie - główna strona / happiness - main page    zycie - główna strona / life - main page